Hemşirelik bakım planının hazırlanabilmesi için hemşirelik sürecinin ve hemşirelik tanılarının bilinmesi gerekir.
Hemşirelik süreci sağlıklı / hasta bireyin sağlık bakım gereksinimlerinin tanımlaması ve bireye özgü bakım verilmesinde kullanılan sistematik bir yöntemdir. Hemşirelik süreci hemşirelik uygulamalarının temelini oluşturur.
Dünya sağlık örgütüne göre hemşirelik süreci, hemşirelik bakımında bilimsel problem çözümleme yönteminin sistemli bir biçimde kullanılmasıdır.
1- Problem çözümleme yöntemi: Problem çözümleme yöntemi, her disiplinde mevcut bir sorunun çözümlenmesi için kullanılmaktadır.
2- Süreç: Aralarında birlik olan ya da belli bir düzen içinde tekrarlanan olaylar ya da eylemler dizisidir.
3- Hemşirelik süreci: Sağlıklı/Hasta bireyin ve ailenin bakım gereksinimlerinin / sorunlarının belirlenmesi, gerekli hemşirelik girişimlerinin planlanması, uygulanması, sonucun değerlendirilmesi gibi aşamalardan oluşan sistemli bir yaklaşımdır.
Hemşirelik süreci;
- Problem hakkında bir sonuca varmak için mevcut veriler değerlendirilir.
- Seçilen problem tanımlanır ve gruplandırılır.
- Planlama, problemin nasıl çözümleneceğine karar verilmesi.
- Uygulama geliştirilen planın yerine getirilmesi
- Değerlendirme, beklenen/istenen sonuçlara başarı ile ulaşılıp ulaşılmadığına karar verilmesi.
Hemşirelik sürecinin aşamaları
- Durumun belirlenmesi: Bu aşamada bireyin bakımına temel oluşturacak veriler toplanır, bireyin ilk değerlendirmesi yapılır.
- Hemşirelik tanısını belirleme: Toplanan verilerin analizi ve yorumu yapılarak hemşirelik tanısı formüle edilir.
- Planlama: Bireyin gereksinimlerine yönelik uygulanacak hemşirelik girişimlerinin planlanmasıdır.
- Uygulama: Bakım planının uygulamaya konulmasıdır.
- Değerlendirme: Uygulanan planın, yapılan girişimlerin bireyin sorununa çözüm getirip getirmediğine bakılarak değerlendirilmesidir.
Hemşirelik sürecinin her aşaması birbiri ile yakından ilgilidir. Her aşamanın başarısı bir önceki aşamanın doğruluğuna bağlıdır. Örnek verecek olursak; doğru olmayan verilere dayanarak doğru tanı koymak olası değildir.
Durumun belirlenmesi
Hemşirelik sürecinin ilk aşaması, bireyin / ailenin bakım gereksinimlerinin saptanması için yapılan ön değerlendirmedir. Hemşirelik sürecinin son aşaması olan bakım planı ‘’değerlendirmesi’’ ile karıştırılmamalıdır. Sorununa yardım arayan bireyin sorununun nedenini araştırırken, eleştirel düşünce ve sezgilerimiz doğru bakım planı yapabilmemiz için önemlidir.
Bireyin durumunun belirlenmesi: veri toplama ve verileri doğrulama aşamalarından oluşur.
- Veri toplama: Veri toplama sağlıklı / hasta birey / aile ile karşılaşıldığı andan itibaren başlar ve aralıksız devam eder. Hemşirelik sürecinin tüm aşamalarına temel olabilmesi için verilerin doğru ve eksiksiz toplanması çok önemlidir.
- Veri toplama yöntemleri:
- Görüşme
- Dinleme
- Gözlem
- Hemşirelik öyküsü
- Fiziksel değerlendirme
- Verilerin doğruluğunun saptanması
- Verilerin gruplandırılması aşamalarını kapsar.
Hemşirelik tanısını belirleme
Hemşirelik tanısının belirlenmesi, hemşirelik sürecinin ikinci aşamasıdır.
Bu aşamada belirlenen hemşirelik tanıları, hemşirelik aktivitelerine temel oluşturur. Bireyin sorununun başarı ile çözümlenmesi, hemşirelik tanısının doğru belirlenmesine bağlıdır.
Hemşirelik tanıları, hemşirenin bağımsız olarak uygun hemşirelik yaklaşımları ile önlemek, hafifletmek ya da çözümlemek için yasal olarak ele almaya yetkili olduğu, birey / aile / toplumun var olan ya da potansiyel sağlık problemleridir.
Hemşirelik tanısını belirleme süreci
Hemşirelik tanıları birey / grupların sağlık durumlarına karşı, insana özgü tepkileri olup, genelde sağlık durumlarındaki var olan ya da potansiyel değişiklikleri tanımlayan ifadelerdir. İnsan tepkileri her bireyin kendi bireysel bakış açısından etkilendiğinden, hemşireler hemşirelik tanılarını belirleme sürecinde kendi sağlık yönetim biçimini kesinlikle dikkate almalıdır.
- Hemşirelik tanısı: Bağımsız hemşirelik yaklaşımını gerektirir.
- Ortak problemler: Ortak çalışma, Karşılıklı bağımlı(yarı bağımlı) hemşirelik yaklaşımını gerektirir.
- Tıbbi tanılar: tıbbın ve diğer sağlık profesyonellerinin kullandığı (sosyal hizmetler vb.) tanılardır.
Tanılama süreci
- Toplanan verilerin analizi ve yorumlanması
- Bilgilerin gruplandırılması
- Grupların isimlendirilmesini kapsar
Verilerin analizi ve yorumlama: Doğru ve güvenli bakımın sağlanabilmesi için yeterli veri toplanması ve yorumlanırken sorunla ilgili olan veya olmayan verilerin ayıklanması gerekir.
Tanılamaya götürecek ipuçlarını tanıyabilmek için dikkat, yetenek, bilgileri açıklayabilme, anlama ve belirgin ya da gizli ipuçlarını tanıyabilme hemşirenin yorumlama yeteneğine bağlıdır.
Bilgilerin yorumlanıp sonuca varma süreci her zaman sübjektiftir ve hemşirenin bilgisi, deneyimi ve değerlerinden etkilenir.
Hemşirelik tanısı hastanın problemini tanımlar, hemşirenin bakım sağlamadaki problemini değil. Örnekler;
Örnek 1
Örnek 2
Örnek 3
Hemşirelik bakım planı;
- Bakımın doğru ve eksiksiz verilmesini sağlar.
- Uygulamanın tekrarını önler.
- Bireyin bakım önceliklerini tanımlar. Problem önem sırasına göre yazıldığından, hemşirelik girişimlerine rehberlik eder.
- Hastanın durumunda gelişme, ekip üyeleri, hasta ve yakınları tarafından izlenir ve hasta hemşire arasında güven sağlanır.
Hemşirelik bakım planı formları kurumdan kuruma farklılık gösterir. Ancak her bakım planı hasta bakımının koordine edilmesinde kaynaklık edecek, hastaya ilişkin temel bilgileri içerir.
Genelde hemşirelik bakım planının organizasyonu:
- Hemşirelik tanılarını
- Hedeflerini
- Hemşirelik girişimlerini
- Bakımın sonucunun değerlendirilmesini (alınan sonuç) kapsamalıdır.
Hemşirelik bakım planı örneği
Her kurum bu temel bilgilerin yer alması koşuluyla, kendi gereksinimlerin uygun bakım planı örneği geliştirebilir. Unutulmaması gereken husus gereksiz ayrıntılardan kaçınılması, kolay kayıt edilmesi ve tekrarların olmamasıdır.
Serhat GÜN