Tiroid bezi endokrin bezlerin en büyüğüdür. Tiroid hormonları iyon varlığında salgılanır. Tiroid bezinden T3 ve T4 salınır ve bunlar tsh tarafından kontrol edilir. Hipotiroidizm kanda tiroid hormonlarının azalması ile görülen, her yaşta meydana gelebilen, hipometabolik ve hipoaktif bir durumdur. Tüm metabolizmayı etkileyen tiroksin (T4) ve triyodotronin (T3) eksikliği sonucu gelişir.
Tiroid hormon salgısında yetersizlik, primer (tiroid bezinin kendisine ait bozukluktan dolayı hormon salgısı yetersizdir) ya da sekonder (hipofiz bezine ait TSH salgılanmasını azaltan bir patoloji, hipotalamus kaynaklı ya da iatrojenik nedenlerle, normal tiroid fonksiyonlarının uyarılması yetersizdir ya da tiroid hormonlarının normal kan değerlerinden sorumlu hedef dokularda yetersizlik vardır) olarak gelişir.
Primer Hipotiroidi Nedenleri
Tiroidektomi sonrası, radyoaktif iyot tedavisi ve sonrası, kronik otoimmün tiroiditler (hashiomoto tiroiditi), aşırı iyot alınması (uzun süre ekspektoran kullanımı), genellikle diyetteki iyot eksikliğine bağlı tiroid hormon sentezinde bozulma, amiloidozis ve sarkoidozis gibi inflamatuar hastallklar, iatrojenik (lityum, antitiroid ilaçlar) tiroid hormon sentezindeki enzimlerin konjenital eksikliği, antitiroid ilaçların (propylthiouracil) kullanımıdır.
Sekonder Hipotiroidizm Nedenleri
Hipofiz adenomu, hipofiz cerrahisi ya da radyoterapisine bağlı tiroid stimüle edici hormonun (TSH) yetersizliği, tirotiropin-releasing hormon (TRH) üreten hipotalamusun yetersizliği, yenidoğanda tiroid hormon sentezi bozukluğudur. Konjenital hipotiroidizm kretinizm, edinsel hipotirodizm miksödem olarak bilinir.
Her iki tip hipotiroidi klinik olarak ciddi ve acil bir durum olan miksödeme yol açar. Miksödem ileri yaş yetişkinlerde görülür.
Semptom ve Bulgular
Soğuğa karşı duyarlılık, çabuk yorulma, halsizlik, laterji, unutkanlık, depresyon, apati, dilde büyüklük, seste kalınlaşma, menstruasyon bozuklukları (menometroraji / amenore), libido kaybı, tendon reflekslerinde yavaşlama, hareketlerde yavaşlama, kaslarda sertlik ya da kramplar, parestezi, eklem tutukluğu, uzun süre kimse ile konuşmadan bir yerde oturma, uyku eğiliminde artma, kiloda artma (5-10 kg) ve obesite, saçlarda kuruma ve seyrekleşme, tırnaklarda incelme ve kırılma, deride elastikiyet kaybı ve kuruluk, ses kalınlaşması ataksi, nistagmus, yüz, göz kapakları, sakral ve periferal bölgede ödem, vücut boşluklarında periton, perikard, plevra, eklem içinde sıvı toplanması, bradikardi, konstipasyon, enfeksiyona yatkınlık, narkotik, barbitürat ve anestetik ilaçlara karşı duyarlılık, bazal metabolizma hızında azalma, serum tiroid hormon düzeyinde anormal derecede düşüklük, serum kolesterol düzeyinde yükseklik olarak sıralanabilir.
Tanı
hastanın öyküsü, serumda T3, T4 ve TSH düzeylerinin incelenmesi, serum kolersterol, alkalen fosfataz, trigliserid düzeylerini değerlendirilmesi, radyoizotop çalışmaları (tiroid sintigrafisi), tomografi, magnetik rezonans galsmalar We Xray (hipotiriodizme neden olan hipofiz ve hipotalamus lezyonlarını gösterir) ile konur.
Miksödem komasunda düşük sodyum değeri, pH’da düşme, arteriyel karbondioksit değerinde artma, solunum asidOzu görülür. Tiroid hormonu vücuttaki tüm organları etkilediği için hipotiroidizme bağlı komplikasyonlar hastalığın süresi ve şiddetine göre değişir.
Hipotiroidide en sık ortaya çıkan komplikasyonlar
- Hipoventilasyon, hipotermi, elektrolit dengesizlikleri, dehidratasyon görülür.
- Aterosklerotik kalp hastalıkları, iskemik kalp hastalığı, kalpte büyüme, kalp yetmezliği, plevral effüzyon, (aklorhidri, pernisiyöz anemi, adinamik kolon, megakolon, intestinal obstrüksiyon) görülür.
- Eritropoetinin baskılanmasına bağlı kanamaya yatkınlık, demir eksikliği anemisi), iletim ya da işitme kayıpları, psikolojik bozukluklar (akut organik psikozlar, paronaya ve deliryum), karpal tünel sendromu, benign intrakraniyal hipertansiyon ve fertilitede bozulmadır.
Hipotiroidizmin Tedavisi
kişiye dışarıdan tiroid preparatları verilir. Bu ilaçları hastalar ömür boyu kullanmak zorundadır. Sekonder hipotiroidili hastalarda kortikosteroid başlandıktan sonra tiroid hormonu eklenir. Miksödem komasının tedavisinde hastaya ventilasyon sağlanır. Nazogastrik sonda ile ya da damar içine 500 ug L-tiroksin verilir. Hidrokortizon 8 saatte bir 100 mg IV verilir.
Hasta battaniyeye sarılarak 1sıtılır. Bu hastaların hemşirelik bakımında; fizik ve mental aktivite kontrol edilir. Günlük kilo, AÇiT ve ödem takibi yapılır; yatak yaraları önlenir, çok gerekli değilse, hasta sedatize edilmez; ılık ve rahat bir çevre sağlanır; iştah kontrol edilir, düşük kalorili diyet verilir ve konstipasyon önlenir.
Mental durumu düzelen hastalara, tiroid hormonunun önemi ve ilaçları ömür boyu kullanması gerektiği anlatılır.
Hemşirelik Tanrısı: Aktivite İntoleransı
Nedeni:
- Metabolizmanın yavaşlaması, düşük enerji düzeyi
- Solunum kapasitesinde azalma, oksijen yetersizliği
- Mental durum değişiklikleri, letarji
- Kardiyak out-putun azalması, halsizlik, yorgunluk
- Kas ve eklem sertliģi
Beklenen Sonuç:
Hasta 2-3 ay içinde;
- Aktivite toleransının artığını ifade eder
- Aktivite düzeyini artırır
- Aktivitelere bağımsız katılımda artış gösterir
- Solunumu normal sınırlarda seyreder
- Normal aktivite düzeyini yeniden kazanır ve sürdürür
Hemşirelik Girişimleri:
- Hastanın durumuna uygun ve öncelikli aktiviteleri hasta ile birlikte belirlemek
- Hastanın aktivite düzeyini aşamalı olarak artırmak ve sık dinlenme periyotları sağlamak (gün boyunca aralıklarla ve yemeklerden sonra 1 saat dinlenme periyotları sağlamak)
- Birişi yaparken her 5 dakika için 3 dakika dinlenmeyi sağlamak
- Hastanın aktivitellere katılımını sağlamak
- Hastanın durumuna uygun ve öncelikli aktiviteleri hasta ile birlikte belirlemek
- Hastanın aktivite düzeyini aşamalı olarak artırmak ve sık dinlenme periyotları sağlamak (gün boyunca aralıklarla ve yemeklerden sonra 1 saat dinlenme periyotları sağlamak)
- Bir işi yaparken her 5 dakika için 3 dakika dinlenmeyi sağlamak
- Gerektiğinde günlük yaşam aktivitelerine yardımcı olmak
- Hastanın aktif pasif hareketler yapmasını, oda içinde hareket etmesini, mobilize olamıyorsa yatak içinde 2 saatte bir pozisyon değişikliği yapılmasını sağlamak
- Solunum fonksiyonlarını (solunun hızı, şekli, derinliği) değerlendirmekHastanın uyku durumunu ve uyku kalitesini değerlendirmekUyku ve dinlenme durumunda rahat bir ortam sağlamak